W latach 1926-1951 w śląskiej Niemczy funkcjonuje regionalne muzeum, w zbiorach którego znajduje się kolekcja szklanych diapozytywów o różnorodnym zakresie tematycznym. To m.in. fotografie: eksponatów muzealnych, dokumentów archiwalnych, lokalnego życia społecznego oraz architektury i krajobrazu Powiatu Niemczańskiego (istniał do 1932 roku). Stanowią one niezwykle cenny historycznie zbiór ikonograficzny dla wiedzy o życiu i dziedzictwie kulturowo-przyrodniczym Ziemi Niemczańskiej. Dziś diapozytywy znajdują się w zbiorach pobliskiego Muzeum Sprzętu Gospodarstwa Domowego w Ziębicach. Zostały one zdigitalizowane oraz pierwszy raz od II wojny światowej zaprezentowane na wystawie „Niemcza, czas zatrzymany”, przygotowanej jesienią 2018 roku przez Stowarzyszenie Muzeum Ziemi Niemczańskiej.
To kolekcja, która jest obecnie w sporej mierze zagadką. Niestety nic nie wiemy o dacie i okolicznościach jej powstawania. Stanowi niejednorodny zbiór i do tego dziś połączony z diapozytywami ziębickiego artysty Josepha Langera. Większość niemczańskich fotografii można wyodrębnić, ale są też takie, które są niewiadomą i zadaniem do rozwikłania w przyszłości. Znajdziemy tu: widoki miasta, okoliczne siedziby szlacheckie, wydarzenia sportowe, rekreacyjne, miejskie pochody, inscenizacje historyczne, obiekty z kolekcji Niemczańskiego Muzeum, ale także fotografie XIX-wiecznych fotografii oraz źródeł archiwalnych (np. Topographia Silesiae Friedricha Bernharda Wernera). Nie mamy póki co, poza wyjątkami, możliwości by dokładnie określić czas wykonania diapozytywów. Wiele jednak wskazuje, że powstały w II i III dekadzie XX wieku. Określenie autorstwa jest także wyzwaniem, choć częściowo się to udało. Pomocne w tym były zwłaszcza karty pocztowe oraz monografia Niemczy autorstwa Ernsta Raucha z 1935 roku. Znajdujemy w nich część fotografii z omawianego zbioru podpisane nazwiskiem Maxa Schillera. Był on fotografem posiadającym swój zakład fotograficzny na niemczańskim rynku i działał w mieście w pierwszym 30. leciu XX wieku. W nielicznych wypadkach udało się także zidentyfikować pojedynczych mieszkańców Niemczy.
Jakiekolwiek są jednak koleje powstania prezentowanych fotografii dają one dziś unikalną okazję cofnięcia się w czasie i przyjrzenia się życiu naszego miasta 100 lat temu. Przywracają pamięć o zapomnianych obliczach Niemczy i jej niepowtarzalnego „genius loci”. Zapraszamy do obejrzenia wybranych spośród nich.
Karolina Klimek
Stowarzyszenie MUZEUM ZIEMI NIEMCZAŃSKIEJ
Projekt digitalizacji szklanych diapozytywów z dawnego Niemczańskiego Muzeum został sfinansowany przez Powiat Dzierżoniowski oraz Stowarzyszenie Muzeum Ziemi Niemczańskiej. Za pomoc w realizacji przedsięwzięcia i współpracę podziękowania należą się Muzeum Sprzętu Gospodarstwa Domowego w Ziębicach oraz Fundacji TRES, która była partnerem projektu.
